Blog

Jak wspierać dziecko w okresie tzw. „buntu” czyli określania swoich granic, aby budowało poczucie własnej wartości bez nerwów i frustracji dla całej rodziny. Możecie o tym przeczytać na portalu mamadu.pl gdzie podzieliłam się w tym temacie swoją wiedzą i doświadczeniem.

Nie sądziłam, że następny wpis będzie powstawał w okolicznościach ogromnego kryzysu spowodowanego koronawirusem…. Kryzysu globalnego, obejmującego społeczeństwa, właściwie niemalże cała ludzkość. A społeczeństwa składają się z jednostek, czyli nas, przeżywających to co się dzieje indywidualnie, dla każdego odmiennie.

Pisałam poprzednio o tym, że aby pomagać innym, trzeba mieć akceptację własnych emocji, przyzwolenie na przeżywanie ich w trudnościach. Ważne jest aby szczególnie w sytuacji kryzysu mieć możliwość dania wsparcia sobie samemu.

Najczęstsze reakcje na nagłe, spotykające nas problemy, które obserwujemy dzielą się na:

– zaprzeczanie – polegające na bagatelizowaniu sytuacji, intelektualnej negacji, często w rozmowie słyszymy,, nic się takiego nie dzieje, inni przesadzają”

– panika – poczucie silnego strachu objawiającego się często irracjonalnymi zachowaniami, powodowanego często procesem indukowanym przez grupę, np. nagły popyt na określone towary na skutek informacji w mediach;

– odczucie derealizacji – poczucie snu na jawie, nierealności sytuacji w której się znaleźliśmy;

Wszystkie ww. zachowania są wynikiem ogromnego lęku, często dotyczącego nie tylko nas, ale i osób nam bliskich. Natura natomiast wyposażyła nas w emocje, które jeśli mamy możliwość dopuszczenia do siebie i wybrzmienia ich pełnią funkcję obronną, jakby bufor, dzięki któremu możemy podnieść się z sytuacji kryzysu i funkcjonować dalej.

Cztery podstawowe emocje, w które została wyposażona nasza psychika to:

• gniew (złość) – która jest reakcją na krzywdę, atak, odmowę, pozwala nam na obronę wytyczenie granic; gwałtowne emocje
• strach – ostrzega przed niebezpieczeństwem, ryzykiem, jest to emocja , która pozwala nam na ochronę przed niebezpieczeństwem, pozwala przewidywać;
• smutek – jest reakcja na stratę, porażkę, na poczucie braku miłości, czy odrzucenia, jest to emocja przejściowa, pozwalająca na adaptację do nowej sytuacji;
• radość – wywołana jest poczuciem osiągnięcia zamierzonego celu, realizacji potrzeb.

Rozpoznawanie tych że emocji w sobie i umiejętność ich regulacji jest określona w psychologii inteligencją emocjonalną, często myloną z empatią. W następnym poście, chciałabym przeanalizować, dlaczego czasem tak trudno pozwolić sobie na przeżywanie emocji. Dlaczego mamy trudności z ich regulacją, co stanowi kolejną trudność radzeniu sobie w sytuacjach kryzysowych.

Każdy z nas niejednokrotnie znalazł się zarówno w roli osoby pocieszającej, jak i tej , która wsparcia potrzebuje. Jednakże często w takich sytuacjach czujemy się bezsilni jako  ,,opiekunowie” emocji osób pocieszanych przez nas jak i niewysłuchani czy niezrozumiani, wtedy, gdy sami szukamy wsparcia. Dlaczego tak się dzieje przy dobrej woli obu stron?? Często myślimy ,,on/ona w ogóle mnie nie rozumie”, albo będą po przeciwnej stronie ,,przecież tłumaczę, a on/ona ciągle swoje”… I tak dwie osoby, często bardzo bliskie sobie, chcące coś dać lub coś otrzymać, znajdują w tej sytuacji frustrację, czasami narastającą wrogość, są w impasie.

Wsparcie, to bycie przy kimś z jego aktualnie przeżywanymi emocjami. Nie jest to proste, gdyż w sytuacji wspierania osoba potrzebująca wsparcia często  kumuluje w sobie różne trudne emocje jak: złość, smutek, strach, poczucie żalu, straty czy krzywdy. Czynnikami, które blokują porozumienie jest najczęściej: dawanie rad: ,,wiesz powinieneś..”, ,,ja na twoim miejscu…” bagatelizowanie: ,,nie jest tak beznadziejnie jak sądzisz”, ,,popatrz na to z pozytywnej strony” mówienie o sobie ,,ja też kiedyś…”, ,,u mnie to taka sytuacja….”

Powyższe ma sens tylko wtedy, gdy ktoś wprost prosi nas o rade, czy podzielenie się swoimi doświadczeniami. Osoba wspierająca potrzebna jest do tzw. kontenerowania emocji, czyli bycie przy wspieranym, aby emocje jego mogły wybrzmieć z całkowitą ich akceptacją a także z akceptacją osoby w jej aktualnym stanie emocjonalnym. Czasami pomoc może być potrzymanie w milczeniu za rękę, czy też powiedzenie kilku prostych zdań, jak ,,przykro mi, że przeżywasz stratę, jestem poruszony tym co mówisz” , ,,jestem z tobą, jak mogę Ci pomóc…?”. Emocje wybrzmią i osoba doświadczająca ich najczęściej znajduje siłę by podnieść się z trudnej dla niej sytuacji.

Wspieranie nie jest proste, gdyż aby dać przyzwolenie i akceptację na przeżywanie emocji innym, musimy także w sobie mieć zgodę na cały wachlarz odczuć, które żyją w nas….

ale o tym następnym razem…

Czy dzieci wychowujące się z niepełnosprawnym rodzeństwem są bardziej narażone na zaburzenia emocjonalne?

Nie można jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. Wszystko zależy od tego w jaki sposób rodzice poradzili sobie z niepełnosprawnością jednego z dzieci. Czy przeszli okres żałoby po utracie zdrowia  dziecka, czy mają dostateczne wsparcie społeczne zarówno ze strony bliskich, jak i wsparcie systemowe w placówkach zajmujących się zdrowiem, czy oświatą dziecka. Im sytuacja jest bardziej stabilna, tym rodzice maja wewnętrzną przestrzeń na przeżywanie trudnej mieszanki emocji, jakim jest często smutek, gniew, czy niepewność połączona z nadzieją na poprawę stanu zdrowia dziecka. Im bardziej stabilna jest sytuacja emocjonalna rodziców tym rodzeństwo ma możliwość pełnego rozwoju emocjonalnego, nie obarczonego zaburzeniami.

Czy rodzice powinni angażować sprawne dziecko w pomoc przy niepełnosprawnym?

W miarę możliwości i chęci rodzeństwa… Tak jak w rodzinie z dziećmi pełnosprawnymi, nie należy dzieci nawzajem ,,obciążać” sobą, poprzez powierzanie im obowiązków ponad ich miarę. Natomiast w zakresie dostosowanym do wieku jak najbardziej. Dobrze zawsze zapytać dziecko, czy chciało by pomóc, a jeśli nie, to dlaczego. Będziemy mieć wtedy informację, czy dziecko nie jest np. zmęczone  pomocą, czy chwilowo jest po prostu zajęte czym innym, czy ma poczucie, że jest jakby obok i ma poczucie, ze rodzeństwo więcej pochłania uwagi i troski. 

Należy te odpowiedzi traktować jak informację zwrotną od dziecka, czego potrzebuje od rodziny i jest to bardzo dobry moment na refleksję i znajdowanie rozwiązań na lepsze i bardziej satysfakcjonujące relacje. Jak rodzic może kształtować stosunki między pełnosprawnym i niepełnosprawnym dzieckiem? Co robić by pełnosprawne dziecko nie wstydziło się swojego brata/siostry?

Dzieci zaczynają wstydzić się innością wtedy,

gdy ktoś im ją wytknie czy wyśmieje. Świat traktują z dużą dozą przyzwolenia i akceptacji, tak się dzieje np. w przedszkolach . integracyjnych. Dopóki nie zetkną się drwinami czy przykrościami ze strony rówieśników dotyczącymi rodzeństwa i wychowywane są w atmosferze miłości, nie mają tego typu problemów. Ale jeśli widzimy, że dziecko zaczyna się wstydzić niepełnosprawnego rodzeństwa, należy o tym porozmawiać. Nie namawiać ,,nie wstydź się, przecież on/ona jest chory, to nic złego”. Zbadajmy co takiego się stało, że nasze dziecko przeżywa emocje wstydu, porozmawiajmy z nauczycielem w szkole, o sytuacji która dzieje się w grupie rówieśniczej, aby nauczyciel mógł zainterweniować ze swojej strony i wesprzeć dziecko.

Jaki wpływ ma wychowanie z niepełnosprawnym rodzeństwem na relacje rówieśnicze pełnosprawnego dziecka?

Dzieci, w których rodzinie pojawił się problem niepełnosprawności, są często bardziej empatyczne i otwarte na potrzeby innych dzieci, chętne do pomocy.

Jaki wpływ wychowanie z niepełnosprawnym rodzeństwem ma na dorosłość pełnosprawnego?

Z jednej strony tak jak już mówiłam zetknięcie z chorobą często czyni ludzi bardziej wrażliwymi na innych. Bywa też, że w dorosłym życiu ludzie ci, szczególnie w obliczu starzejących się rodziców są narażeni na obciążenie związane z organizacją opieki  (co nie jest oczywiście jednoznaczne z opieką) zarówno nad rodzeństwem jak i rodzicami. Znam osoby, które wychowując się  z niepełnosprawnym rodzeństwem wybrały zawód związaną z opieką, pomaganiem, wsparciem jak psycholog, rehabilitant czy lekarz i daje im to bardzo wiele radości i satysfakcji .